In Nederland is iedereen gelijk. Wettelijk is dat goed geregeld. Maar helaas is de praktijk vaak anders. Niet iedereen is vrij en veilig, of krijgt de ruimte om zichzelf te kunnen zijn. Ook op de arbeidsmarkt krijgt niet iedereen gelijke kansen, of is in staat om deze kansen te pakken. Dit moet anders.
Wij zien onszelf graag als tolerant, nuchter en inclusief. Maar zijn wij dat wel? Nog altijd krijgen veel Nederlanders minder kansen of worden zij uitgesloten op grond van hun afkomst, geslacht, beperking, kleur, ras, leeftijd, geloof, seksuele oriëntatie, gender of hoe je daaraan uiting geeft of beperking. Dat is onacceptabel.
Ongelijkheid tegengaan
Nederland moet een land worden waarin iedereen zichzelf kan zijn. Een land waarin mensen kunnen worden wat ze willen worden. En een land waarin iedereen de mogelijkheden heeft om zichzelf te ontwikkelen en mee te doen. Om dit te bereiken is er aandacht nodig voor groepen mensen voor wie dat niet vanzelfsprekend is.
Verschil tussen mensen mag er zijn. Maar dit verschil moet niet het gevolg zijn van een beperkte keuzevrijheid of ongelijke kansen. Het kabinet wil alle vormen van discriminatie en kansenongelijkheid tegengaan, bij alle mensen die discriminatie en ongelijkheid ervaren. In de Emancipatienota is te lezen welke maatregelen er worden genomen. Er is daarbij specifieke aandacht voor de emancipatie van vrouwen en lhbtiq+ personen. Maatschappelijke organisaties helpen bij het uitvoeren van beleid.
Emancipatie is een opdracht aan ons allemaal
Emancipatie is niet alleen een opdracht aan de overheid of van de mensen die op een negatieve manier te maken krijgen met ongelijkheid of maatschappelijke uitsluiting. Het is een opdracht aan ons allemaal om ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland zichzelf kan zijn. Dat begint bij hoe we dagelijks met elkaar omgaan. Samen moeten we werken aan veilige scholen, veilige sportomgevingen en veilige werkplekken zonder ongelijkheid en discriminatie.
Er zijn veel landen in de wereld waar vrouwen en lhbtiq+ personen grotere problemen ervaren dan in Nederland. Maar ook hier moet nog veel gebeuren. Een paar voorbeelden:
Ook in 2022 werden veel vrouwen en lhbtiq+ personen in Nederland getroffen door geweld en/of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit is onaanvaardbaar en moet stoppen. Gelukkig spreken steeds meer mensen zich hier duidelijk tegen uit. Ook slachtoffers laten vaker en luider van zich horen. Zij verdienen onze steun en inzet voor gerechtigheid. En ook al voelen veel mensen dat emancipatie een opdracht is voor ons allemaal, toch is het voor veel mensen vaak lastig om iets te zeggen of in te grijpen. We willen bereiken dat omstanders die foute dingen zien of horen, naar voren stappen, hulp bieden of ingrijpen.
Een ander onderwerp is de emancipatie op de arbeidsmarkt. Nergens werken zoveel vrouwen in deeltijd als in Nederland. Daarmee zijn veel vrouwen in ons land economische kwetsbaar en mist ons land ook veel economisch potentieel.
Waar komen (kansen)ongelijkheid en discriminatie vandaan?
Hier is geen eenduidig antwoord voor. Er zijn verschillende kenmerken die je maatschappelijke situatie bepalen. Sommige van deze kenmerken zorgen vaker voor ongelijkheid, ongelijke kansen en discriminatie. Je maatschappelijke situatie hangt onder andere af van gender, genderidentiteit, geslachtskenmerken, genderexpressie en/of seksuele oriëntatie. Maar ook van leeftijd, beperking of huidskleur. Ook je sociaaleconomische status, geloof, culturele identiteit of migratiegeschiedenis zijn van invloed. Vaak spelen verschillende zaken door elkaar en leidt de combinatie van kenmerken tot situaties van (kansen)ongelijkheid en discriminatie.
Het kabinet wil daarom naar een aanpak om dit te veranderen. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat mensen op basis van meerdere kenmerken en posities kunnen verschillen van de grote groep. Niet één kenmerk maakt dat zij ‘verschillen’ van de grote groep, maar een combinatie van kenmerken. Juist door deze combinatie kunnen mensen op hetzelfde moment verschillende manieren van ongelijkheid kunnen ervaren. Deze aanpak heet een intersectionele aanpak.
Toets bij het maken van nieuw beleid
Het is belangrijk om bij het maken van nieuw beleid en nieuwe wetten goed na te gaan wat de effecten zijn voor de voor verschillende groepen mensen. Te lang zijn er wetten geschreven met in gedachte de situatie van de (dominante) meerderheid. De gendertoets helpt hierbij: bij nieuw beleid wordt nagegaan hoe dit helpt aan het verminderen van de bestaande ongelijkheid tussen vrouwen en mannen in al hun diversiteit, of hoe het ervoor zorgt dat de bestaande hoeveelheid van gelijkheid tussen vrouwen en mannen niet afneemt. De gendertoets is waardevol, maar moet vaker en breder worden toegepast. Daar ligt een uitdaging voor dit kabinet.
Toewerken naar een doel
Succesvolle emancipatie betekent dat mensen die zich nu nog achtergesteld voelen, zich straks sterker voelen en de ruimte durven en kunnen nemen om zichzelf te zijn. Zo kunnen zij gelijkwaardig en volwaardig deelnemen aan de maatschappij. Dit is een doorlopend proces. Emancipatie draagt zo bij aan een Nederland waarin ieder mens, in iedere regio en in ieder deel van het Koninkrijk, dezelfde rechten heeft én van deze rechten gebruik kan maken en genieten. Niet ten koste van de rechten van iemand anders, maar met gelijke rechten náást die ander.